Binaural beats olarak bilinen ve farklı frekansta seslerin kulaklara aynı anda verilmesiyle beynin yeni bir titreşim algılamasına dayalı bu yöntem, gençler arasında “yeni bir deneyim” aracı olarak yayılmaktadır. Bazı gençler bu sesleri “rahatlamak”, “uyumak” veya “ruh hâlini değiştirmek” amacıyla kullanmaktadır. Uluslararası araştırmalar, bu tekniklerin bilinç değişiklikleri yarattığını, kimi zaman da bağımlılık benzeri bir etki doğurabileceğini göstermektedir.

Buradaki asıl mesele sadece kulaklıkların arasındaki birkaç titreşim değildir. Bu olgu, Türkiye’de gençliğin geleceğini tehdit eden dijital bağımlılık zincirinin yeni bir halkasıdır. Bugün sosyal medya ve çevrim içi oyunların gençler üzerindeki etkilerini tartışıyoruz. TRDİZİN’de yayımlanan yüzlerce çalışma, dijital bağımlılığın gençlerin psikolojik, akademik ve sosyal yaşamlarını olumsuz etkilediğini göstermektedir. Şimdi bu zincire, “dijital uyuşturucu” olarak anılan yeni bir halka eklenmektedir.

Eğitim Sistemimiz Hazır mı?

Asıl soruyu burada sormak gerekir: Eğitim sistemimiz bu sessiz tehdide hazır mı?
Çocuklarımızı matematik formülleriyle, tarih ezberleriyle yetiştiriyoruz. Ancak aynı çocuk, akşam evine döndüğünde internetin karanlık köşelerinde, kulağına taktığı kulaklıkla kendi zihninin labirentlerinde kaybolabiliyor. Dolayısıyla eğitim, sadece bilgi aktarmak değil; aynı zamanda gençlere dijital çağın görünmez tuzaklarına karşı bilinç kazandırmak anlamına gelmelidir.

Eğer okullarımız ve üniversitelerimiz teknolojinin yalnızca parlak yüzünü değil, gölge taraflarını da ders kitaplarına taşımazsa, çocuklarımızı savunmasız bırakmış oluruz.

Ailelerin Rolü ve Sessiz Tehlike

Toplumun her kesimine düşen sorumluluklar da vardır. Aileler, evdeki sessizliği yanlış okumamalıdır. Çocuğunuz odasında sadece “müzik dinliyor” sanabilirsiniz, oysa zihnini manipüle eden dijital dalgaların etkisi altında olabilir. Bu noktada iletişim, güven ve bilinçlenme en güçlü savunmamızdır.

Unutmayalım! Uyuşturucu her zaman şırınga ya da tabletle gelmez. Bazen bir kulaklığın ucunda, melodilerin arasında gizlenir. En tehlikelisi de budur; çünkü görünmezdir, sessizdir, fark edilmez.

Bilimsel Gerçeklik ve Toplumsal Yansımalar

Bugüne kadar yapılan çalışmalar, dijital uyuşturucuların gerçek kimyasal uyuşturucular gibi biyokimyasal bağımlılık yapmadığını göstermektedir. Ancak psikolojik bağımlılık ve dikkat dağınıklığı riski mevcuttur.

·         2022’de Global Drug Survey kapsamında yapılan bir araştırmaya göre, gençlerin %5,3’ü son 12 ay içinde bilinç değişimi amacıyla binaural beats kullanmıştır.

·         Katılımcıların %72’si rahatlamak/uyumak, %35’i ruh hâlini değiştirmek için bu yönteme başvurmaktadır.

·         Türkiye’de bu ses dosyaları doğrudan yasaklı değildir; ancak kimi ülkeler (Suudi Arabistan, Kuveyt) bu içerikleri yasaklamıştır.

Dolayısıyla mesele bilimsel düzeyde “kimyasal uyuşturucu kadar tehlikeli” olmasa da, psikolojik bağımlılık riski ve “uyuşturucuya geçiş basamağı” olabileceği endişesiyle toplumsal düzeyde önemlidir.

Ne Yapmalı?

Bugün yapılması gerekenler açıktır:

·         Eğitim programlarımızda dijital bağımlılık farkındalığını artırmalıyız.

·         Üniversitelerimiz bu konuda daha fazla araştırma yürütmelidir.

·         Karar vericiler, dijital uyuşturucu gibi yeni tehditleri yasal ve etik çerçevelere oturtmalıdır.

Ve belki de en önemlisi, aileler çocuklarının gözlerinin içine bakmayı, onlarla iletişim kurmayı unutmamalıdır. Çünkü bazen bir bakış, bir konuşma, bir dokunuş; en gelişmiş teknoloji filtrelerinden, en karmaşık algoritmalardan daha güçlü bir koruma kalkanı olabilir.

Tablo 1: Dijital Uyuşturucular (Binaural Beats) – Etkiler, Riskler ve Bulgular

Sonuç

“Dijital uyuşturucu” kavramı çoğu zaman abartılı bir söylem olarak karşımıza çıksa da, gençler üzerinde psikolojik bağımlılık, dikkat dağınıklığı ve yanlış yönlendirme riski taşımaktadır. Türkiye’nin güçlü bir gençlik vizyonu vardır. Ancak bu vizyonu hayata geçirmek, yalnızca parlak teknolojilere yatırım yapmakla değil, aynı zamanda bu teknolojilerin gölge taraflarını da görmekle mümkündür.

Gençlerimizi teknolojiye yön veren bir nesil olarak yetiştirmek istiyorsak, önce onları teknolojiye teslim olmaktan korumalıyız.

Saygılarımla

Prof. Dr. Ayhan ERDEM – Köşe Yazarı
aerdem@gazeteankara.com.tr
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı