Dijital çağın getirdiği hızlı iletişim olanakları, bireylerin sosyal medya platformlarında daha fazla zaman geçirmesine neden oluyor. Kullanıcıların, bu mecralarda hoş vakit geçirdiği, sosyalleştiği ve kendini ifade ettiği düşünülse de uzmanlar, bu ortamların bireylerde “görünür olma” isteğini körüklediğini, bu durumun da zamanla bağımlılığa dönüştüğünü vurguluyor.

Türkiye özelinde yapılan araştırmalarda, kullanıcıların sosyal medyada geçirdiği sürenin günde yaklaşık 2 saat 44 dakika olduğu tespit edildi. Paylaşılan içerikler arasında sıkça aile fotoğrafları, evcil hayvanlar, seyahat kareleri, yiyecek ve içecekler yer almakta. Ancak uzmanlar, bu tür içeriklerin ardında “beni fark edin”, “beğenin”, “benimle ilgilenin” gibi örtük mesajların yer aldığını belirtiyor.

Sosyal Medya Bağımlılığı Nasıl Tanımlanıyor?

Uzmanlara göre sosyal medya bağımlılığı, bireylerin çevrimiçi olmadan huzursuzluk hissetmesiyle kendini göstermeye başlıyor. Aşağıdaki belirtiler, bu bağımlılığın en net işaretleri arasında:

• İnternete veya sosyal medyaya erişilemediğinde huzursuzluk yaşanması,
• Her anı sosyal medyada paylaşma ihtiyacı,
• Takip edilen kişilerle kendini kıyaslama,
• Sürekli telefona bakma, telefonla uyuma ve uykusuzluk,
• Sosyal medya platformlarında günde 1,5 saatten fazla zaman geçirilmesi,
• Cihazdan uzak kalma korkusu, bilgiye ulaşamama endişesi.

Bu durumun hem bireysel hem de toplumsal etkileri olduğu bilimsel verilerle de desteklenmektedir.

Sosyal Medyanın Etki Alanları

Psikolojik Etkiler:

• Anksiyete, dikkat eksikliği ve yeni nesil fobiler gelişebiliyor.
• Bireyler, sosyal medyada takip ettikleri kişileri kıskanabiliyor, bu durum da umutsuzluk ve güvensizlik gibi duyguları tetikleyebiliyor.
• Dört saatten fazla sosyal medya kullananlarda gerçeklik algısı bozuluyor, dünya daha karanlık ve olumsuz algılanıyor.
• Negatif paylaşımlar, özellikle yakın çevreden geldiğinde, kişiyi üç kat daha fazla etkileyebiliyor.

Sosyal Etkiler:

• Yüz yüze ilişkilerin azalması ve sosyal yalnızlık artıyor.
• Dijital şiddet, linç kültürü ve agresif davranışlar yaygınlaşıyor.
• Kişilerin yalnızca kendisiyle aynı düşünen bireylerle etkileşime geçmesi, “Yankı Odası” etkisi yaratıyor.
• “Suskunluk Sarmalı” ise kişilerin tepki çekmemek adına düşüncelerini özgürce ifade edememesine neden oluyor.

Eğitim Üzerindeki Etkileri:

• Yanlış bilgi dolaşımı, öğrencilerin doğru bilgiye ulaşmasını zorlaştırıyor.
• Bildirimlerin sıklığı, dikkat dağınıklığına neden oluyor.
• Kısaltmalar ve emojilerle kurulan iletişim, dilin yozlaşmasına ve kelime dağarcığının zayıflamasına yol açıyor.

Fiziksel Sağlık Etkileri:

• Ekrandan yayılan yapay ışık, melatonin üretimini azaltarak uyku bozukluklarına neden oluyor.
• Uzun süreli ekran kullanımı; göz hastalıkları, obezite, hipertansiyon, duruş bozuklukları ve kalp-damar hastalıkları gibi pek çok sağlık sorununa yol açabiliyor.

Çözüm: Bilinçli Kullanım ve Dijital Detoks

Uzmanlar, sosyal medya bağımlılığıyla mücadelede öncelikle farkındalık kazanmanın önemini vurguluyor. Ardından gelen öneriler ise şöyle sıralanıyor:

• Kullanım süresini periyotlarla azaltmak,
• Sosyal medya uygulamalarını telefondan kaldırmak,
• Haftada belirli günlerde sosyal medyaya girmek,
• Bildirimleri sessize almak, telefonu çalışma saatlerinde ulaşılamaz bir yerde tutmak,
• Yatak odasında telefon bulundurmamak,
• Fiziksel arkadaş buluşmaları organize etmek,
• Yeni hobiler edinmek, kurs ve spor aktivitelerine zaman ayırmak,
• Ebeveynlerin sosyal medya okuryazarlığı eğitimi alması,
• Çocuklar için sosyal medya yaş sınırına dikkat edilmesi (BTK’ya göre en az 13 yaş),
• Cihaz kullanımını sınırlamak ve dijital detoks uygulamak,
• Gerektiğinde uzman desteği almak; özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT), etkili yöntemlerden biri olarak önerilmektedir.

Sonuç: Zararın Neresinden Dönülse Kârdır

Sosyal medya, bilinçli kullanıldığında faydalı bir araç olabilir. Ancak ölçüsüz kullanımı, bireysel ve toplumsal düzeyde ciddi etkiler doğurabilir. Hem kendimiz hem de çocuklarımız için dijital farkındalık oluşturmak, bu çağın en önemli gerekliliklerinden biri hâline gelmiştir.

Geçmiş Bayram Mesajım:

Bu vesileyle Ramazan Bayramınızı en içten dileklerimle kutluyor, sevdiklerinizle birlikte sağlıklı ve mutlu günler geçirmenizi diliyorum.

Sevgi ve Saygılarımla,
Özlem İCİK

KAYNAKÇA

CBİKO - Uzaktan Eğitim Kapısı

AA - Dünya Nüfusunun %62’si Sosyal Medya Kullanıyor