1. Batı Çalgılarının Ekonomik Yük Analizi

Müzik aletleri sektörü, Türkiye'de yüksek oranda ithalata bağımlıdır. Yapılan piyasa araştırmalarına göre, Türkiye müzik aletleri pazarının %75'ten fazlası ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Sektördeki yerel üretim zayıf ve dağınıktır. Bu yüksek bağımlılık, eğitim sistemine aktarılan her bir çalgı için döviz çıkışı anlamına gelir.

1.1. İthal Çalgıların En Düşük Seviyeden Temsili Maliyetleri

Eğitim sisteminde en sık kullanılan temel Batı çalgılarının (marka ve modeline göre büyük farklılık göstermekle birlikte) öğrenci seviyesi maliyetleri ve ithalata eklenen maliyetler şunlardır: Burada verilen rakamlar yaklaşık olarak düşünülmelidir. Oldukça farklı modeller olup fiyatları da farklı farklıdır. Asgari düzeyden fiyatlar yazılmaya çalışılmıştır.

İthalat maliyetini artıran unsurlar:

1.    Gümrük Vergisi: GTİP kodlarına göre değişir.

2.    Katma Değer Vergisi (KDV): Genel olarak %18, bazı ürünlerde %8.

3.    Özel Tüketim Vergisi (ÖTV): Bazı elektronik çalgılar için uygulanabilir.

4.    Nakliye ve Sigorta: Yurtdışından gelen büyük ve hassas ürünler için önemli bir maliyet kalemidir.

5.    Perakende Marjı: Distribütör ve satıcı kâr marjları, maliyeti nihai tüketiciye iki veya üç katı olarak yansıtabilir.

1.2. 12 Milyon Öğrenci Üzerinden Potansiyel Yük Senaryosu

12 milyonluk öğrenci havuzunda, müzik eğitimine erişimin zorunlu olduğunu varsayarak asgari düzeyde bir yatırım senaryosu kurgulayalım:

Örnek

·         Senaryo 1: Enstrüman Çalabilen Öğrenci Hedefi (Asgari Yatırım)

o  Öğrencilerin %5'inin (600.000 öğrenci) müzik eğitimi alması ve basit bir öğrenci kemanına ($300) ihtiyacı olması:

§  600.000 öğrenci x $300/keman = $180 Milyon (İlk Yatırım Maliyeti)

o  Öğrencilerin %0.5'inin (60.000 öğrenci) piyano eğitimi alması ve giriş seviyesi bir dijital piyanoya ($1,500) ihtiyacı olması:

§  60.000 öğrenci x $1,500/piyano = $90 Milyon (İlk Yatırım Maliyeti)

o  Toplam Yük (Sadece Bu İki Çalgı İçin): $270 Milyon

Bu hesaplama, sadece iki temel çalgı için gerekli olan tek seferlik ilk yatırım maliyetini göstermektedir. Bu meblağın büyük bir kısmı (%75'in üzeri), döviz olarak yurt dışına çıkmaktadır. Ayrıca, bu maliyete düzenli olarak eklenmesi gereken tamir, bakım, nota/kitap ithalatı ve çalgı değişim/yenileme maliyetleri de bulunmaktadır.

2. Kültürel Etki ve Kazanım Çerçevesinde Öneri

Batı çalgıları, Batı müziğine erişim kapısı olmakla birlikte, bu tek yönlü eğitim modeli, kültürel kimlik ve ekonomik kâr açısından sürdürülemez bir yapı yaratmaktadır. Önerimiz, ekonomik yükü azaltacak ve kültürel kazanımı maksimize edecek, kâr odaklı ve entegre bir sistem kurulmasıdır. Dikkat edilecek husus çalgı yapımcılığı alanının desteklenerek yerel yapıcıları teşvik etmek olmalıdır.

2.1. Kültürel Kazanım ve Kayıp Dengesi

2.2. Ekonomik Kâr ve Sürdürülebilirlik Odaklı Öneri

Öneri 1: Yerel Çalgı Üretimini Teşvik ve Yerlileştirme Programı (Ekonomik Kâr)

Yüksek ithalat maliyetini tersine çevirmek için devlet destekli, ölçeklenebilir yerel üretim programları hayata geçirilmelidir:

·         Öğrenci Tipi Çalgı Üretimi: Keman, çello ve gitar gibi Batı çalgılarının "öğrenci seviyesi" modelleri için yerli seri üretim yatırımları teşvik edilmelidir. Bu, kaliteyi koruyarak maliyetleri düşürecek ve çeyreklik bazda döviz çıkışını, yurt içi istihdama dönüştürecektir. Hedef, pazardaki %75’lik ithalat oranını ilk aşamada %50’nin altına çekmek olmalıdır.

·         İhracat Odaklı Üretim: Yurt içinde üretilen çalgıların bir kısmı, özellikle coğrafyamızın kültürel değerlerini yansıtan yerel motif ve ahşaplarla zenginleştirilerek, yakın coğrafyalara ve Avrupa’daki Türk diasporasına ihraç edilerek döviz girdisi sağlanabilir.

Öneri 2: Müzik Eğitimi ve Entegrasyon (Kültürel ve Ekonomik Kazanım)

Müzik eğitim sisteminde zorunlu çalgı eğitiminde yerel enstrümanların kullanımı teşvik edilmelidir.

·         Yerel Çalgı Önceliği: Geleneksel çalgılarımız (bağlama, ud, ney, kanun, kaval, ritim enstrümanları vb.) hammadde ve üretim açısından Batı çalgılarına göre daha yerel ve ekonomiktir. Zorunlu müzik eğitiminin temel enstrümanı olarak bağlama ud, ritim vb. enstrümanlar belirlenerek, öğrencinin çalgıya erişim maliyeti radikal bir şekilde düşürülebilir.

·         Farklı Sistemleri Tanıma Öğrenme: Çok yönlü müziği teorisine ve çalgı bilgisine hakim, öğretmenler yetiştirilmelidir.

Dr. Murat Karabulut
Gazi Üni. Öğr. Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı – Köşe Yazarı
E-posta: mkarabulut@gazeteankara.com.tr
Web: www.gazeteankara.com.tr - “Türkiye’nin kalbi Ankara’nın sesi”