Bu durum, özellikle müzikte, otantik geleneklerin ihmal edilmesine, taklitçiliğe ve üretici özgünlüğün kaybına yol açar. Bu analiz, kültürel eziklik kavramını temel alarak, ulusal/yerel kök değerleri ve gelenekleri canlandıran, dinamik ve özgüvenli bir yeni müzik kültürünün inşası için önerilen iddialı bir modeli incelemektedir. Model, geleneksel müzikal unsurlarını modern estetik ve teknolojiyle sentezleyerek kültürel özgüveni amaçlamaktadır. Aynı zamanda zengin Türk Müzik Kültürü mirasına vurgu yaparak kök değerlerler olan bağlantısını ortaya koymaktır.

1. Kavramsal Çerçeve: Kültürel Ezikliğin Müzikteki Görünümü

Kültürel eziklik (cultural inferiority complex), genellikle Batı'nın kültürel üretiminin (özellikle popüler ve klasik müzik standartlarının) evrensel ve üstün kabul edildiği, yerel formların ise "egzotik," "ilkel" veya "çağdışı" görüldüğü bir algıyı ifade eder. Bu algı, müzik profesyonelleri ve dinleyiciler arasında yaygınlaştığında, aşağıdaki sonuçları doğurur:

1. İnkâr ve İhmal: Yerel makam, ritim ve enstrüman bilgisi, "dünya müziği" veya "etnik" etiketleriyle marjinalleştirilirken, Batı armonisi ve enstrümantasyonu tek geçerli modern dil olarak kabul edilir.

2. Taklitçilik: Yerel müzisyenler, uluslararası başarı elde etmek adına kendi geleneklerini yabancılaştırarak, asıl kaynağa ulaşamayacakları Batı müzik formlarını taklit etme yolunu seçerler. Bu, sanatsal bir çıkmaz yaratır.

3. Hafıza Kaybı: Müzik eğitimi sistemleri, geleneksel icra ve teori bilgisini ikincil plana atarak, kök değerlerin aktarımını zayıflatır.

Bugün bu bakış açısının özellikle kültür, sanat ve müzik üzerinde etkin olarak algı oluşturulduğu son derece açıktır. Modernleşme, çağdaşlaşma ve evrenselleşme ambalajı ile sunulan ürünlerin aslında kendi kültür, sanat ve geleneklerin kök değerlerini yok sayma, aşağılama durumundan başka bir şey değildir.

2. Modelin Temel Direkleri: Gelenek ve Kök Değerler

Yeni bir müzik kültürünün inşası modeli, kültürel ezikliği aşmak için gelenek ve kök değerleri statik bir arşiv olarak değil, dinamik ve zengin bir üretici kaynak olarak konumlandırır. Bu model, kültürü bir "kök değerler sistemi" olarak tanımlar:

• Makam/Ton Sistemi: Yerel müzik sistemlerinin (örneğin Türk müziğindeki makamlar, Hint müziğindeki ragalar) sadece melodik kurallar değil, aynı zamanda duygusal ve felsefi içerik taşıyan temel yapı taşları olduğunun kabulü.

• Ritim ve Metrik Yapılar: Yerel ritim kalıplarının (örneğin müzikte Türk aksak ritimleri, Aynı anda birden fazla ritmik kalıbın çalınması ve algılanması Afrika poliritimleri). Küresel müzikteki ritmik yenilenme potansiyelinin vurgulanması.

• Enstrüman ve Tını Bilgisi: Yerel enstrümanların (örneğin ney, kanun, bendir, kamança, bağlama) sadece folklorik öğeler değil, modern müzikte kullanılacak özgün tını ve tekniklere sahip sanat enstrümanları olarak yeniden keşfedilmesi.

3. Yeni Müzik Kültürünün İnşası Modeli (Üç Aşamalı Yaklaşım)

A. Eğitim ve Felsefi Geri Kazanım

• Geleneksel Müziğin Merkeze Alınması: Konservatuvar ve müzik okullarında yerel müzik teorisi, tarihi ve icrasının Batı müziği ile eşit, hatta öncelikli bir konuma getirilmesi.

• Kök Değerler Felsefesi: Müziğin arkasındaki estetik, etik ve ontolojik değerlerin (örneğin tasavvufi müzikteki aşkınlık, halk müziğindeki toplumsal eleştiri) sanatçıya ve dinleyiciye aktarılması.

• Modern Metodoloji: Geleneksel icra tekniklerinin, Batı müziğindeki nota ve analiz sistemleriyle eşleştirilerek evrensel bir dille kodlanması.

B. Yaratıcı Sentez ve Yenilik-İnovasyon

• Organik Modernizasyon: Geleneksel müzik yapılarının (makam, usûl) korunarak, modern teknoloji, prodüksiyon teknikleri ve Batı enstrümanlarıyla organik bir şekilde birleştirilmesi.

• Disiplinlerarası Üretim: Yerel müziğin tiyatro, sinema, görsel sanatlar ve dijital medyayla entegrasyonu.

• Yeni İcra Teknikleri: Yerel enstrümanlar için yeni icra tekniklerinin ve repertuarların geliştirilmesi.

C. Kültürel Değer Artırımı ve Dışa Açılım

• Özgün Kimlik İnşası: Müzik eserlerinin pazarlanmasında "etnik" veya "dünya müziği" etiketlerinden kaçınılarak, "özgün sanat eseri" kimliğiyle sunulması.

• Uluslararası İş birliği: Yabancı müzisyenlerle yapılan iş birliklerinde, yerel müzik sisteminin dominant ve yol gösterici unsur olarak konumlandırılması.

• Eleştirel Düşünce: Ezikliği yaratan kültürel hegemonyaya karşı eleştirel bir duruş geliştiren, kendi geleneksel değerlerini savunan ve sorgulayan bir müzik eleştirisi platformunun oluşturulması.

Sonuç

Kültürel eziklik, geleneksel müzik formlarının küresel pazarda ve akademik çevrelerde kendilerini ifade etmelerinin önündeki en büyük psikolojik ve kurumsal engeldir.

Kavram aynı zamanda geleneğe bağlı müzikal makamsal formların kültürel değerlerle birlikte geleceğe taşınmasıdır. Analiz edilen yeni müzik kültürü inşası modeli, gelenek ve kök değerleri, sadece geçmişe ait bir miras değil, geleceğin yaratıcı potansiyeli olarak gören bütüncül bir yaklaşımdır. Bu model başarılı olursa, ortaya çıkan müzik ne saf taklit ne de nostaljik bir tekrar olacak; aksine, güçlü bir kimliğe sahip, modern ve evrensel bir sanat formu olarak kültürel özgüvenin somut bir ifadesi haline gelecektir.

Kaynaklar (Örnek Yayınlar)

• Said, Edward W. Kültür ve Emperyalizm. İstanbul: Metis Yayınları, 1995.

• Bohlman, Philip V. World Music: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2002.

• Tekin, Sercan. "Geleneksel Müzik Eğitiminde Makamın Yaratıcı Potansiyeli." Müzikoloji Dergisi, Cilt 8, Sayı 2 (2020): 45-68.

• Şenocak, Aslı. Geleneksel Müzik Formlarının Dijital Çağda Dönüşümü. Ankara: Sanat Kitabevi, 2023.

• Appiah, Kwame Anthony. Cosmopolitanism: Ethics in a World of Strangers. W

Dr. Murat Karabulut
Gazi Üni. Öğr. Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı – Köşe Yazarı
E-posta: mkarabulut@gazeteankara.com.tr