Kimlik İnşası ve Coğrafi Tutunma

Türk Müziği, makam ve usul sistemi aracılığıyla Anadolu ve çevresindeki bin yıllık kültürel etkileşimin ve birikimin somutlaşmış halidir. Bu müzik, bölgenin tarihsel ve duygusal dokusunu yansıtan kendine has bir "ses coğrafyası" yaratır. Aynı zamanda toplum hafızasının müzikal karakterinin de yansımasıdır.

1.    Kolektif Bellek Olarak Müzik: Müzik, yazılı tarihin ötesinde, toplumsal belleği diri tutan en güçlü araçtır. Itrî’den Dede Efendi’ye, Aşık Veysel’den Neşet Ertaş’a uzanan repertuvar, nesiller arası kültürel aktarımı sağlar ve kimlik bütünlüğünü pekiştirir.

2.    Toprağa Ait Olma Duygusu: Makam sistemi, bireyin kendi duygularını ve varoluşunu binlerce yıllık bir estetik süzgeçten geçirerek ifade etmesine olanak tanır. Bu durum, bireyin içinde yaşadığı kültüre, dolayısıyla ait olduğu coğrafyaya olan bağlılığını derinleştirir. Batılılaşma süreciyle marjinalleştirilen bu ses, yeniden merkeze alınarak ulusal ruhun korunması amaçlanmalıdır.

3.    Manevi ve Terapik Değer: Özellikle Osmanlı tıp ve felsefe geleneğinde makamların insan ruhu üzerindeki tedavi edici etkileri (mûsikî-şifâ) kabul görmüştür. Müzik ile tedavi günümüzde de tıp alanında yaygın olarak sürdürülmektedir. Bu mirasın modern eğitim ve sağlık sistemine entegre edilmesi, müziğin toplumsal faydasını artıracaktır.

Eğitim Politikası ve Kurumsal Yapılanma

Türk Müziği'nin devlet politikası olmasının ilk adımı, eğitim sisteminin temel taşı haline getirilmesidir.

1.    Müfredatta Merkezileşme: İlkokuldan itibaren Türk Müziği'nin temel unsurları (nota, usul, makam bilgisi) zorunlu ve uygulamalı ders olarak müfredata eklenmelidir. Bu, genç nesillerin kendi kültürel dillerini öğrenmeleri ve sanatsal bağımsızlıklarını kazanmaları için elzemdir. Mevcut durumda, genellikle Batı müziği teorisi merkezli bir eğitim modeli baskın kalmaktadır.

2.    Devlet Konservatuvarlarının Ders Programlarının Yeniden Ele Alınması:  Müzikolog, icracı ve besteci yetiştiren Devlet Konservatuvarları, bütçesel ve akademik olarak desteklenmeli, sadece icra değil, aynı zamanda Türk Müziği teorisi, tarihi ve arşivciliği alanlarında uluslararası standartlarda çalışmalar yapmaya teşvik edilmelidir.

3.    TRT ve Kamu Yayıncılığının Rolü: Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT), Türk Müziği'nin arşivlenmesi, doğru icra edilmesi ve halka yayılması konusunda öncü rolünü güçlendirmelidir. Bu, ticari kaygılardan uzak, yüksek sanatsal nitelikli yayıncılığın devlet garantisi altında sürdürülmesi anlamına gelir. Bunun yanında Kültür Bakanlığı topluluk ve korolarının Anadolu'nun farklı yerlerine de ulaştırılarak toplumun her katmanı ile buluşması sağlanmalıdır.

Kültürel Diplomasi ve Arşivcilik

Türk Müziği'nin küresel ölçekte tanıtılması ve korunması, devletin kültür politikalarının ayrılmaz bir parçası olmalıdır.

1.    UNESCO ve Küresel Tanıtım: Türk Müziği'nin seçkin makam ve usul sisteminin "somut olmayan kültürel miras" listelerinde daha güçlü temsil edilmesi için diplomatik çabalar artırılmalıdır. Yurtdışı kültür ataşelikleri, Türk Müziği konser ve eğitim faaliyetlerini düzenli olarak programlarına dahil etmelidir.

2.    Dijital Arşiv ve Koruma: Kaybolmaya yüz tutmuş eserlerin, icraların ve notaların sistematik olarak toplanacağı, dijitalleştirileceği ve araştırmacıların erişimine sunulacağı ulusal bir müzik arşivi kurulmalıdır. Bu arşiv, hem kültürel hafızanın korunması hem de uluslararası müzikoloji çalışmalarına kaynak sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Konu ile ilgili eğitim veren Halkbilim Bölümlerinden mezun bireylerin bu alanda değerlendirilmesi elzemdir. 

3.    Geleneksel Çalgı Yapımcılığının Desteklenmesi: Bağlama, Kaval, Ney, tanbur, kemençe vb.gibi otantik çalgıların yapım ustaları ve teknikleri, devlet teşvik ve burslarıyla desteklenmeli, bu alandaki geleneksel bilginin yeni nesillere aktarılması sağlanmalıdır.

Sonuç

Türk Müziği'nin devlet politikası haline getirilmesi, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kültürel köklerine yaptığı bir yatırım ve kimlik güvencesidir. Bu, bir sanat türünü yüceltmekten öte, bu coğrafyada var olmanın ve kültürel bağımsızlığı korumanın en temel gerekliliğidir. Eğitimden diplomasiye uzanan çok yönlü ve kurumsal bir destek mekanizması ile Türk Müziği, sadece geçmişi yaşatan bir miras değil, geleceği şekillendiren dinamik bir kültürel güç olacaktır.

Kaynakça (Kavramsal Referanslar)

1. Makam Sistemi ve Dünya Görüşü: Türk Müziği'nin makamsal yapısı, sadece notaların düzenlenişi değil, aynı zamanda bir estetik ve felsefi sistem sunar. Bu, duygusal ve ruhsal durumları derinlemesine yansıtan, kendine özgü bir zaman ve ses algısı yaratır. Bu alandaki çalışmalar, müziğin Batı temperli sisteminden farklı olarak mikrotonal zenginliği ve modüler derinliği ile benzersiz bir kültürel ifade biçimi olduğunu vurgular.

2. Cumhuriyet Dönemi Müzik Reformları Tartışmaları: Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan itibaren süregelen "alaturka" (geleneksel Türk Müziği) ve "alafranga" (Batı Müziği) ikilemi, kimlik inşası açısından kritik bir dönemi işaret eder. Bu dönemde Türk Müziği'nin konservatuvar ve radyo aracılığıyla standartlaştırılma ve kurumsallaştırılma çabaları, müziğin devletin kültürel vizyonundaki yerini belirlemiştir. Bu bağlamda, Rauf Yekta Bey ve Hüseyin Sadeddin Arel gibi isimlerin teorik çalışmaları önemlidir.

3. Kurumsal Çerçeve (TRT, Kültür Bakanlığı, Konservatuvarlar): Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu'nun (TRT) ve Kültür Bakanlığı klasik Türk Müziği ve Halk Müziği toplulukları, uzun yıllar boyunca icra kalitesini koruyan en önemli kurumsal yapılardır. Bu yapıların sanatsal otonomi ve üretim kapasitelerinin güçlendirilmesi, devletin kültürel koruma misyonunun bir gereğidir.

4. Somut Olmayan Kültürel Miras: Türk Müziği, özellikle Âşıklık Geleneği ve Ney icra sanatı gibi alanlarda UNESCO listelerine girmiş olsa da, makam müziğinin genel teorisi ve repertuvarının tümüyle desteklenmesi, kültür diplomasisinin öncelikli hedeflerinden biri olmalıdır.

Dr. Murat Karabulut
Gazi Üni. Öğr. Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı – Köşe Yazarı
E-posta: mkarabulut@gazeteankara.com.tr