Türkiye’nin İş Gücünün Röntgeni

Hizmet %55,  Sanayi %27, Tarım %17
Türkiye’nin iş gücü yapısı Avrupa’dan belirgin şekilde ayrılıyor. Bu fark, yapay zekânın Türkiye’deki etkisini hızlandıran temel faktör.

Türkiye’nin özgün özellikleri:

• Hizmet sektörü: %55
• Sanayi: %27
• Tarım: %17
• Genç nüfus oranı yüksek
• Dijital beceri dağılımı eşitsiz
• Ekonominin %99’unu KOBİ’ler oluşturuyor
• Kayıt dışı istihdam yaygın
• Rutin ve tekrarlı iş oranı yüksek

Bu tablo şu anlama geliyor: Türkiye’de yapay zekâ, rutin görevlere dayalı işleri hızla dönüştürecek

Türkiye’de En Riskli Görünen 5 Sektör

1) Çağrı Merkezleri
300–400 bin kişilik dev sektör.
%70–90 otomasyon riski.

2) Muhasebe–Büro İşleri
Kayıt, kontrol, raporlama - yüksek otomasyon riski.

3) Perakende–Müşteri Hizmetleri
Chatbot, otomatik ödeme, stok sistemleri…
Risk: Orta-yüksek

4) Lojistik-Depo-Tedarik
Robotik entegrasyon artıyor.
Risk: Orta-yüksek

5) Raporlama ve Veri İşleri
Türkiye’de en yaygın masa başı iş tipi.
Risk: Çok yüksek

Türkiye’de En Az Riskli Görünen Sektörler

• Eğitim (sınıf içi)
• Hemşirelik & bakım
• Mühendislik
• Zanaatkârlık
• İnşaat iş gücü
• Sosyal hizmetler
• Acil durum – güvenlik

Robotik bu alanlarda hâlâ insanı ikame edecek seviyede değil.

Türkiye’nin 2030 Senaryosu

“İşler yok olmayacak, yeniden şekillenecek.”

Araştırmaların birleştirildiği tablo:

• İşlerin %30–40’ındaki görevler otomasyona açık.
• Toplam iş kaybı: %8–15
• Yeni iş alanı büyümesi: %12–20

Bu nedenle sonunda şu temel gerçek ortaya çıkıyor: Türkiye’de yapay zekâ işsizliği “kader” değil; iyi yönetilirse fırsata dönüşebilir.

Türkiye’ye Özgü İki Kritik Risk

1) Dijital Beceri Farkı : Toplumun bir kısmı AI araçlarını hızla öğrenirken geniş kesimler geri kalıyor.

2) KOBİ Ekonomisi : %99 KOBİ oranı > düşük eğitim kapasitesi, düşük yatırım gücü > dönüşümde gecikme.

Türkiye’nin Avantajları: Fırsat Penceresi

• Genç nüfus - en hızlı adaptasyon potansiyeli
• Güçlü yazılım, savunma, mühendislik ekosistemi
• Türkçe LLM ve yerli AI modelleri
• Yoğun üniversite -teknopark altyapısı

Türkiye “AI tüketicisi” değil, “AI üreticisi” olabilir.

Politika Önerileri: İşsizlik Nasıl Önlenir?

• Ulusal çapta yeniden eğitim programı
• Tüm üniversitelerde AI okuryazarlığı standart hâle getirilmeli
• KOBİ’lere devlet destekli AI dönüşüm paketleri
• Kamu verilerinin geliştiricilere açılması
• Etik ve güvenlik düzenlemeleri

Gençler İçin En Sağlam Olabilecek Meslekler (2025–2035)

1) Yapay Zekâ Destekli Mühendislik

• Yazılım
• Makine–mekatronik
• Elektrik–elektronik
• Veri mühendisliği
• Siber güvenlik
• Biyomedikal

2) AI Operatörleri ve Süreç Tasarım Uzmanları : (LMN/LLM operatörleri, workflow tasarımcıları, otomasyon mühendisleri)

3) Sağlık Meslekleri : Radyoloji, kardiyoloji, hemşirelik, fizyoterapi, biyoteknoloji, genetik.

4) Savunma ve Otonom Sistemler : İHA–SİHA yazılımları, radar verisi, siber savunma.

5) Enerji ve İklim Mühendisliği : Güneş–rüzgâr sistemleri, batarya teknolojileri, iklim veri analizi.

6) Robotik Destekli Teknik Meslekler : Robot bakım, CNC, otomasyon, 3D üretim.

7) Dijital Üretim Alanları : UX/UI, oyun tasarımı, içerik stratejisi, dijital marka.

8) Eğitim ve Rehberlik Meslekleri : Learning designer, AI destekli öğretmenlik, psikolojik danışmanlık.

9) Yapay Zekâ Etiği ve Hukuku :Veri koruma, etik denetim, AI regülasyonu, dijital hukuk.

10) Mikro Girişimcilik : AI destekli tek kişilik işletmeler.

Son Söz: Gençler Ne Yapmalı?

Kazananlar şu üç beceriyi birleştirenler olacak:

• Analitik düşünme
• Teknoloji okuryazarlığı
• İnsan odaklı iletişim becerisi

Sadece teknik olan değil, sadece insani olan da değil: Teknoloji + insan merkezli yetenekleri birleştirenler geleceği kuracak.

Sonuç

Türkiye, yapay zekâ çağının eşiğinde pasif bir izleyici değil; doğru adımlarla aktif bir kurucu güç olabilecek bir ülkedir. Genç nüfusun dinamizmi, mühendislik ve savunma teknolojilerindeki birikim, üniversite-teknopark ekosisteminin olgunlaşması ve yerli yapay zekâ girişimlerinin yükselişi, bu dönüşümde Türkiye’nin elini güçlendiren stratejik avantajlardır.

Ancak avantajların fırsata dönüşmesi, yalnızca bireysel başarı hikâyeleriyle değil; toplumsal ölçekte kapsayıcı bir dönüşümle mümkündür. Rutin işlerin hızla otomasyona açıldığı bir dönemde Türkiye’nin gerçek sınavı, yapay zekâ teknolojilerinin değil, bu teknolojilere uyum sağlayacak insan kapasitesinin yönetimidir. Dijital beceri farklarının kapanması, KOBİ’lerin dönüşümünün hızlanması ve eğitimin geleceğe hizalanması ulusal rekabet gücümüzün belirleyici ekseni olacaktır.

Bu yeni çağda asıl değer, insanla teknolojinin birbirini dışlamasında değil, birbirini güçlendirmesinde yatıyor. Yapay zekâ, insanın yerini almak için değil; insanın potansiyelini genişletmek için vardır. Bu nedenle gençlerin önünde duran en kritik görev, analitik aklı insan odaklı becerilerle birleştirip teknolojiyle birlikte düşünmeyi öğrenmektir.

Türkiye’nin geleceğini belirleyecek olan şey, yapay zekânın karanlık veya aydınlık bir kader dayatması değildir. Geleceği belirleyecek olan, bu teknolojiyi nasıl anladığımız, nasıl kullandığımız ve hangi değerler üzerine inşa ettiğimizdir.

Eğer gençler teknoloji üretme iradesini, sorgulayıcı aklı ve insana dokunan becerileri aynı potada birleştirebilirse, Türkiye yapay zekâ çağında yalnızca uyum sağlayan bir ülke değil; geleceği tasarlayan bir ülke olabilir. Bu dönüşüm, şimdinin değil, yarının dünyasını kurma cesaretine sahip olanlarla gerçekleşecektir. 

Saygılarımla,
Prof. Dr. Ayhan ERDEM – Köşe Yazarı
aerdem@gazeteankara.com.tr
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı