Japonya hükümetinin beş yıllık stratejik planlama döngüsünün bir parçası olan 5. Bilim ve Teknoloji Temel Planı, dünyayı “büyük bir dönüşüm” döneminde tarif ediyor ve bilim, teknoloji ve inovasyonun (STI) hem ekonomik hem toplumsal refah için “ana politika aracı” olarak konumlandırılması gerektiğini savunuyor. Plan, geleceğin toplum modelini “insanları zenginleştirecek” bir “süper akıllı toplum” hedefi üzerinden tarif ediyor.

“Society 5.0” nedir, neyi değiştirmeyi amaçlıyor?

Belgeye paralel olarak Japonya’nın Society 5.0 yaklaşımı, avcı-toplayıcıdan bilgi toplumuna uzanan tarihsel sıralamanın devamı olarak “insan merkezli” yeni bir toplumsal evre şeklinde tanımlanıyor. Bu yaklaşıma göre Society 5.0; siber uzay ile fiziksel mekânın yüksek düzeyde entegre edildiği bir sistem üzerinden, ekonomik gelişme ile sosyal sorunların çözümünün birlikte yürütülebildiği bir toplum tasavvurudur.

Planın kendi kurgusunda bu vizyon, sadece teknoloji yatırımı değil; toplumun ihtiyaçlarına göre ürün ve hizmetlerin doğru kişiye, doğru zamanda, doğru miktarda ulaştırıldığı bir hizmet mimarisi olarak çerçeveleniyor. Bu çerçevede toplum; yaş, cinsiyet, bölge ve dil gibi farklılıklara rağmen yüksek nitelikli hizmetlere erişebilen bir yapıya dönüşmelidir.

Neden şimdi? “4. Sanayi Devrimi” yarışında Japonya’nın yanıtı

Belgede, küresel ölçekte dijital dönüşüm yarışının hızlandığı; Almanya’nın “Industry 4.0”, ABD’nin “Advanced Manufacturing Partnership” ve Çin’in “Made in China 2025” gibi girişimlerle üretim ekosistemini yeniden tasarladığı vurgulanıyor. Japonya, bu yarışta yönünü “fiziksel dünya + siber uzay” birleşimi üzerinden belirliyor ve bu birleşimle kurgulanan “süper akıllı toplum” hedefini Society 5.0 başlığı altında yoğunlaştırıyor.

Planın kritik mesajı şu: Bağlı sistemler (network/IoT), veri analitiği ve yapay zekâ, sadece sanayiyi değil; lojistikten sağlığa, finanstan kamu hizmetlerine uzanan geniş bir alanda iş yapma ve yaşama biçimlerini dönüştürecek.

Dönüşümün altyapısı: Entegrasyon, veri ve ortak platform mantığı

Plan, Society 5.0’a gidişin “tekil projeler” yerine platform yaklaşımı gerektirdiğini vurguluyor:

• “Şeylerin” ağlar üzerinden bağlanması,
• farklı sistemlerin birbiriyle koordinasyon ve iş birliği içinde çalışması,
• çok çeşitli verilerin toplanıp analiz edilerek yeni değer ve hizmet üretimine yönelmesi.

Bu yaklaşımın doğal sonucu olarak, kamu–üniversite–özel sektör ortaklığının derinleştirilmesi; ayrıca yeni hizmetlerin önünü açacak düzenleme ve sistem reformları gibi araçların devreye girmesi gerektiği belirtiliyor.

Risk boyutu: Siber güvenlik, artık “refahın” parçası

Belge, siber uzay ile gerçek dünyanın yoğun biçimde birleştiği bir düzende siber saldırıların gerçek dünyada daha yıkıcı sonuçlar üreteceğine dikkat çekiyor. Bu nedenle “daha yüksek güvenlik kalitesi” hedefi; yalnızca teknik bir gereklilik değil, aynı zamanda endüstriyel değer ve uluslararası rekabet gücü üreten bir unsur olarak değerlendiriliyor.

Hangi temel teknolojiler öne çıkarılıyor?

Plan, “süper akıllı toplum” servis platformunu mümkün kılacak temel teknolojileri açık bir biçimde sıralıyor. Öne çıkan başlıklar:

• IoT sistem mimarisi,
• büyük veri analitiği,
• yapay zekâ,
• yüksek hızlı/düşük güç tüketimli cihaz teknolojileri,
• yüksek kapasiteli ağ teknolojileri,
• (belgede ayrıca) edge computing vurgusu.

Buna ek olarak Japonya’nın yeni değer üretiminde “çekirdek” gördüğü alanlar arasında robotik, sensör/aktüatör teknolojileri, biyoteknoloji, insan-arayüz teknolojileri (AR vb.), malzeme/nanoteknoloji ve ışık/kuantum teknolojileri de yer alıyor.

Planın “yönetişim” mesajı: Üniversite reformu ve toplumsal güven

Belge, dönüşümün yalnızca teknolojiyle değil, kurumların çalışma biçimiyle başarılacağını açıkça ifade ediyor. Üniversitelerin eğitim–araştırma misyonunu toplumsal katkı odağında yeniden düşünmesi, endüstri–akademi–kamu iş birliklerinin genişlemesi ve toplumla daha güçlü bir diyalog kurulması gerektiği vurgulanıyor.

Ayrıca plan, Japonya’nın bilimsel üretim performansına dair uyarılar da içeriyor: araştırma yayınlarının uluslararası sıralamalarda gerilemesi, Ar-Ge yatırımlarındaki ivme kaybı ve çeşitli olaylar nedeniyle bilim–toplum ilişkisinde güven boyutunun güçlendirilmesi ihtiyacı gibi başlıklara dikkat çekiyor.

Ankara ve Türkiye için okuma notu: “Akıllı şehir” tartışmasının ötesinde bir çerçeve

Japonya’nın Society 5.0 yaklaşımı, “akıllı şehir” veya “dijitalleşme”yi tek başına bir hedef değil; sosyal faydaya bağlanan bir platform mimarisi olarak ele alıyor. Bu da Türkiye’de özellikle:

• OSB’lerde akıllı üretim + veri yönetişimi,
• belediyelerde entegre kamu hizmeti (tek durak) + veri birlikte işlerliği,
• sağlık, ulaşım, afet yönetimi gibi alanlarda dijital ikiz (digital twin) ve analitik kapasite,
  gibi gündemleri daha stratejik bir zemine taşıyabilecek bir perspektif sunuyor. (Society 5.0 içinde dijital ikiz yaklaşımı özellikle vurgulanır.)

Haber Kaynağı: Japonya Kabine Ofisi (Cabinet Office, Government of Japan) – “Report on The 5th Science and Technology Basic Plan” (PDF) 内閣府ホームページ

Haber Editörü: Dr. Oğuz Poyrazoğlu

İletişim: opoyrazoglu@gazeteankara.com.tr

Gazete Ankara WhatsApp Haber Hattı: +90 531 512 62 32

Dr. Oğuz POYRAZOĞLU

Gazete Ankara Dijital Haber Portalı DÜNYA