Üretimin Sessiz Kahramanları: Bakım Ekipleri

Uzun yıllar boyunca üretim tesislerinin arka planında çalışan bakım ekipleri, genellikle yalnızca arıza gideren teknik personel olarak görülüyordu.
Ancak Endüstri 4.0 ile tablo tamamen değişti.
Artık bir makine arızalandığında, sorunun kaynağı yalnızca mekanik değil; ağ bağlantısı, sensör arızası ya da yazılım hatası da olabiliyor.

Tomas Marzullo’nun Mississippi State University’de 2018’de tamamladığı yüksek lisans tezinde vurgulandığı gibi,

“Bakım profesyonelleri artık yalnızca fiziksel değil, dijital sistemleri de ayakta tutmak zorundadır.”

Bu dönüşüm, sadece teknolojiyi değil; insan kaynağı yönetimini, eğitim politikalarını ve sanayi-üniversite iş birliğini de yeniden tanımlıyor.

Küresel Bir Analiz: 9 Ülkeden 155 Uzman

Marzullo’nun çalışması, Brezilya, ABD, Kanada, Birleşik Krallık, Arjantin, Mısır, Fransa gibi dokuz farklı ülkeden 155 bakım profesyoneli ile yapılan geniş ölçekli bir ankete dayanıyor.

• Katılımcıların %89’u yönetici/süpervizör,
• %10’u teknisyen,
• Ortalama yaş 44,
• Sektör tecrübesi ortalaması 17,6 yıl.

Ancak bu deneyime rağmen, Endüstri 4.0 teknolojilerine dair bilgi düzeyi 5 üzerinden 3,26 olarak ölçülmüş.
Yani, tecrübe var ama dijital yetkinlikte eksiklik ciddi boyutta.

Eğitimde Yeni Bir Sayfa:

“Yaşam Boyu Öğrenme” Sanayiye Geri Dönüyor

Araştırma, bakım departmanlarının dijitalleşmeye hazırlanmasında en büyük engelin eğitim altyapısındaki gecikme olduğunu belirtiyor.
Katılımcıların %38’i şirketlerinin önümüzdeki üç yıl içinde dijital teknolojilere geçeceğini belirtirken, %54’ü bu konuda “bilgim yok” yanıtını veriyor.

Bu tablo, yalnızca işletmelerin değil, mesleki ve teknik eğitim sistemlerinin de yeni bir sayfa açması gerektiğini gösteriyor.

Marzullo, bakım alanındaki müfredatın şu bileşenlerle güçlendirilmesini öneriyor:

• Programlama ve veri iletişimi,
• Yapay zekâ destekli arıza teşhisi,
• Siber güvenlik ve ağ yönetimi,
• Bulut tabanlı sistem bakımı.

Bu derslerin hem üniversitelerdeki mühendislik bölümlerine hem de OSB akademileri ve halk eğitim merkezleri gibi yerel eğitim birimlerine entegre edilmesi, “yeni sanayi okuryazarlığının” temelini oluşturabilir.

Mavi ve Beyaz Yakada Yeni Roller

Araştırmanın dikkat çeken bir sonucu, beyaz yakalı personelin bilgi düzeyi ortalaması 3,6 iken, mavi yakalıların 2,97 olması.
Bu fark, dijital çağda üretim hattının kalbinde yer alan teknik personelin özel destek programlarına ihtiyaç duyduğunu açıkça gösteriyor.

Ayrıca, formel eğitim alanların bilgi düzeyi 4,1,
hiç eğitim almayanların ise yalnızca 3,13.
Bu fark, planlı mesleki gelişim programlarının etkisini somut biçimde ortaya koyuyor.

Bilginin Paylaşımı ve Kurumsal Hafıza Sorunu

Araştırmaya göre bakım departmanlarının %55’inde, arıza ve çözüm kayıtlarının tutulduğu bilgi sistemleri ya mevcut değil ya da güncel değil.
Bu durum, kurum içi öğrenmeyi zayıflatıyor ve her yeni arızada “tekerleğin yeniden icadı”na neden oluyor.

Oysa dijital çağda bilgi, yalnızca insan belleğinde değil, kurumsal hafızada da tutulmalı.
Yapay zekâ destekli arıza kütükleri ve bulut tabanlı bakım veri tabanları bu eksikliği giderebilir.

Türkiye İçin Stratejik Yansımalar

Türkiye’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın “Dijital Dönüşüm Merkezleri”, KOSGEB’in Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi ve YÖK 2030 Vizyonu gibi programlar, tam da bu dönüşümün gerektirdiği yapısal değişimlere zemin hazırlıyor.

Bu çerçevede:

• Üniversiteler, yeni nesil bakım mühendisliği programlarını kurmalı,
• OSB’ler, kendi dijital bakım akademilerini oluşturmalı,
• Kamu kurumları, mesleki standartları Endüstri 4.0 düzeyinde yeniden tanımlamalı.

OVEA Akademi ve Gazi Üniversitesi’nin yürüttüğü Mühendislik Yetkinlik Geliştirme Programları gibi yerli örnekler, bu dönüşümün Türkiye’deki öncülerinden sayılabilir.

Geleceğe Bakış: “Bakım 4.0” İnsanla Başlar

Araştırma sonucuna göre, Endüstri 4.0’ın sunduğu en ileri teknolojiler bile, insan becerileriyle birleşmediği sürece verim üretemiyor.
Marzullo’nun ifadesiyle:

“Makine veriyi üretir, ama bilgiyi anlamlandıran insandır.”

Bu nedenle dijital dönüşüm yalnızca algoritmalarla değil, insan kaynağının dönüşümüyle başarıya ulaşabilir.

Kaynak: Tomas Marzullo, Labor Skills in the Maintenance Department for Industry 4.0, Mississippi State University, Industrial & Systems Engineering Dept., 2018.

Dr. Oğuz Poyrazoğlu
Gazi Üniversitesi Öğr. Üyesi
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı – Köşe Yazarı
Kurucu, Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
E-posta: opoyrazoglu@gazeteankara.com.tr
Web: www.gazeteankara.com.tr - “Türkiye’nin kalbi Ankara’nın sesi”

Dr. Oğuz POYRAZOĞLU

Gazete Ankara Dijital Haber Portalı BİLİM/TEKNOLOJİ